Sposób żywienia a niepełnosprawność

Artykuł został przygotowany przez Elwirę Gliwską –dietetyka klinicznego, która w każdy piątek, w godzinach: 18.00-19.00 prowadzi prywatne, bezpłatne porady psychologiczne na naszej stronie www.stopbarierom.pl

Przyjmowanie pokarmu kojarzy się zwykle z zaspokajaniem głodu i dostarczaniem energii jednak funkcji, które spełnia może być znacznie więcej. Dieta oraz nawyki żywieniowe mogą mieć wpływ na różne aspekty zdrowia. Skutki prawidłowego lub niewłaściwego odżywiania obserwowane są jednak  z pewnym opóźnieniem przez co często nie są wiązane bezpośrednio ze sposobem żywienia. Niepełnosprawność może być wynikiem nieodpowiedniej diety oraz złych nawyków żywieniowych.

Otyłość i jej powikłania

Otyłość związana jest z nadmierną podażą energii w stosunku do zapotrzebowania. Nadwyżka energetyczna gromadzona jest w postaci tkanki tłuszczowej, która oddziałuje negatywnie na organizm. Pierwsze odczuwalne efekty nadmiernej masy ciała to obciążenie stawów oraz męczliwość. Niepełnosprawność związana z otyłością może wynikać zarówno z chorób, które jej towarzyszą, jak również z samego upośledzenia funkcji motorycznych (w otyłości olbrzymiej lub otyłości związanej z niedoborami beztłuszczowej masy ciała). Aktywność metaboliczna tkanki tłuszczowej oraz nieprawidłowy skład diety osób otyłych mogą być przyczyną poważnych chorób. Wśród chorób często związanych z otyłością wymienia się:

· nadciśnienie tętnicze,

· cukrzycę typu 2,

· niealkoholowe stłuszczenie wątroby.

Stres oksydacyjny a niepełnosprawność

Komórki tkanki tłuszczowej mogą nasilać produkcję wolnych rodników tlenowych oraz wzmagać reakcję zapalną. W wyniku nadprodukcji rodników tlenowych dochodzi do uszkadzania ścian naczyń krwionośnych i stresu oksydacyjnego. Zaburzenia gospodarki hormonalnej, nadciśnienie tętnicze oraz nieprawidłowy profil lipidowy dodatkowo niekorzystnie oddziałują na układ sercowo-naczyniowy.  W konsekwencji otyłość może przyczyniać się do zawału serca bądź udaru niedokrwiennego mózgu, które są coraz częstszą przyczyną niepełnosprawności. Stres oksydacyjny wpływa również na wiele innych ważnych przemian w organizmie sprzyjając nowotworom i chorobom otępiennym. 

Zaburzenia gospodarki węglowodanowej

Istotnym powikłaniem otyłości może być również cukrzyca typu 2. W przebiegu otyłości obserwuje się upośledzenie wydzielania insuliny oraz spadek wrażliwości tkanek na jej działanie, czyli insulinooporność. Narastająca oporność tkanek na insulinę pojawia się zwykle wiele lat przed wykryciem jawnej hiperglikemii. Zarówno nadmierna ilość tkanki tłuszczowej jak i nieprawidłowa dieta zawierająca nadmiar węglowodanów prostych sprzyjają insulinooporności, a w przyszłości cukrzycy typu 2.  Wśród konsekwencji nieleczonej cukrzycy typu 2 wymienia się przedwczesną umieralność, ślepotę, niewydolność nerek, amputację kończyn oraz niepełnosprawność. Ilość tkanki tłuszczowej jest dodatnio skorelowana  z nasileniem insulinooporności.

Stłuszczenie wątroby

W przypadku nadmiernej masy ciała zwiększa się również ryzyko niealkoholowej choroby stłuszczeniowej wątroby (z ang. NAFLD non alcoholic fatty liver disease). W badaniach wykazano związek pomiędzy dietą wysokokaloryczną, nadmiernym spożyciem tłuszczów czy węglowodanów rafinowanych, a występowaniem NAFLD. Ryzyko wystąpienia choroby zwiększa współistniejąca  z otyłością insulinooporność. Stłuszczenie wątroby niesie ze sobą liczne komplikacje, a najistotniejszą z nich jest zwiększenie ryzyka rozwoju raka wątrobowakomórkowego. Szacuje się, że współistnienie cukrzycy typu 2 oraz otyłości zwiększa ryzyko wystąpienia raka wątrobowokomórkowego nawet dziesięciokrotnie. 

Niemniej ważnym następstwem otyłości jest zwiększenie ryzyka powikłań pooperacyjnych, spowolnione gojenie ran, a także zaburzenia nastroju czy depresja. Nadmierna masa ciała nie pozostaje również bez wpływu na stawy, które w skutek nadmiernego obciążenia tracą swoje funkcje. 

Otyłość jest chorobą cywilizacyjną, która niesie ze sobą liczne komplikacje metaboliczne. Zaburzenia szlaków metabolicznych oraz aktywność hormonalna tkanki tłuszczowej przyczyniają się do zwiększenia ryzyka wystąpienia wielu chorób. Schorzenia towarzyszące otyłości są częste i mogą prowadzić do niepełnosprawności. 

Konturek S., Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. Elesevier Urban & Partner, Wrocław 2007; 789-795

Wąsowski M., i wsp. Otyłość – definicja, epidemiologia, patogeneza. Post N Med. 2013, t.XXVI, nr 4

Alejandro PMD., i wsp. A Review of Osteoporosis in the Older Adult: An Update. Rheumatic Disease Clinics of North America Tom 44(3), August 2018; 437-451