Pracodawco, pracownik z niepełnosprawnością to więcej niż dofinansowanie jego wynagrodzenia

Obustronne korzyści, płynące z zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością.

Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych, refundacja składek ZUS, zwrot kosztów na przystosowanie stanowiska pracy, zwrot kosztów szkoleń – to obszary, na jakie najczęściej zwracają uwagę pracodawcy, chcący zatrudnić osobę niepełnosprawną. Trzeba podkreślić, że tak funkcjonuje również system wsparcia, propagowany przez instytucje rządowe, jak chociażby wspomniany PFRON. Stąd nietrudno zauważyć, że opłacalność zatrudnienia pracodawcom kojarzy się głównie z zyskiem lub stratą finansową. I choć od dawna mówi się, także w Polsce o – obustronnych korzyściach płynących z pracy, niepełnosprawny pracownik wciąż zbyt rzadko czuje się w niej doceniany, motywowany i szanowany, a pracodawcom zależy głównie na dofinansowaniu.

Trzeba też zaznaczyć, że osoby z niepełnosprawnością, zbyt często, z chwilą podjęcia pracy, stają wobec konieczności rezygnacji z należnych świadczeń. Praca przestaje być opłacalna. Co w odniesieniu do niepełnosprawności – wkładanego wysiłku i poniesionych kosztów oraz niskich zarobków, okazuje się prawdą: Mój pracodawca dofinansował mi dojazdy do pracy w okresie zimowym. Jeździłam taxi, biorąc rachunki na firmę. A jak gorzej się czułam, mogłam pracować w domu. (Kasia, 35 lat).²³

Praca w życiu człowieka

Praca zajmuje w życiu człowieka bardzo istotne miejsce. To jak wspomniano powyżej, nie tylko kwestia zarobkowania, ale także możliwość samorozwoju, realizacji wytyczonych celów, rozwijania kontaktów interpersonalnych, możliwość weryfikacji swoich umiejętności i odkrywania nowych. O ile znaczenie i wartość pracy są oczywiste, niemal dla każdego pracownika, o tyle praca osób niepełnosprawnych wymaga często nie tylko dostosowania środowiska pracy, ale przede wszystkim zmiany sposobu myślenia pracodawców. Trzeba mocno zaznaczyć, że prawo pracy i prawo do pracy, powinny być rozpatrywane w kontekście praw człowieka. Należałoby zatem częściej mówić o prawach człowieka w miejscu pracy niż o prawach pracownika.

Zmiana tej perspektywy pozwala jeszcze mocniej zobaczyć pozaekonomiczną wartość pracy. Pozwala też dostrzec wkład poszczególnych osób (jednostek) w budowanie wspólnoty. Każdy pracownik, także ten z niepełnosprawnością, buduje wspólnotę w swoim środowisku pracy i powinien czuć się jej częścią. Dlatego ważne by pracodawca zadbał także o wewnętrzne szkolenia, dotyczące funkcjonowania i wsparcia osób z niepełnosprawnością. To integruje pracowników i pozwala zrozumieć ograniczenia niepełnosprawności.

Kolejnym aspektem, jest w tym ujęciu, wspomniane już prawo do samorozwoju, mocno powiązane z godnością osobową człowieka. Ochrona godności ma zatem charakter bezwarunkowy i wynika z prawa naturalnego²⁴. Aspekt ten stanie się jeszcze bardziej wyraźny, w zestawieniu z obowiązującym prawem pracy, które powstało po to, by chronić prawa pracownika. Pracownika, który ma na ogół mniejsze szanse dochodzenia swoich racji i praw w konfrontacji z silniejszym pracodawcą. Co staje się jeszcze bardziej widoczne w odniesieniu do osób niepełnosprawnych w środowisku pracy. To właśnie godność pracownika powinna stać się dla pracodawcy swoistym „drogowskazem” działań i podejmowanych decyzji. Aby ją respektować trzeba najpierw zdać sobie sprawę z przyrodzonej, własnej godności. Wtedy, możliwy staje się konstruktywny dialog, a więc także budowanie skutecznej komunikacji.

Dialog prowadzony na zasadzie partnerstwa, jednak we wzajemnym szacunku, staje się dla pracodawcy cennym źródłem o pracowniku, jego możliwościach i ograniczeniach, co pozwala na dobrą organizację i dostosowanie stanowiska pracy, przydzielenie właściwych zadań i zorganizowanie szkoleń.

Pamiętaj!

Zamiast snuć domysły, pytaj!

1. Realne, adekwatne do możliwości i kompetencji zadania oraz szkolenia, sposobem na efektywnego i wykwalifikowanego pracownika.
2. Zmiany i udogodnienia, omów z pracownikiem.
3. Organizuj także wewnętrzne szkolenia z zakresu wsparcia osób niepełnosprawnych – dla wszystkich pracowników. Dzięki temu poznają możliwości i ograniczenia swoich kolegów. Zrozumieją i skutecznie wesprą.
4. Dobra komunikacja usprawnia pracę. Nie wszystko da się załatwić e-mailem. Rozmawiaj z pracownikami organizując spotkania.

23. Wywiad, jak wyżej.
24. Por. https://prawo.amu.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0006/173499/Sobczyk-Prawo-i-czowiek-pracujcy-midzy-ochron-godnoci-a-rownoci.pdf (stan z dnia 13.05.2020).