Smartfon i komputer otwierają wiele drzwi
Nowoczesne technologie są bardzo przydatne dla osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów, co uwidoczniło się zwłaszcza w dobie pandemii koronawirusa.
Różnego rodzaju elektroniczne urządzenia, aplikacje na telefony i komputery, rozwój e-handlu i e-usług: to wszystko ułatwia życie milionom ludzi, a w wielu sytuacjach wynikających z obostrzeń sanitarnych okazują się wręcz niezbędne dla OzN i ich opiekunów. Ogromnym wyzwaniem było dla nich już samo utrzymywanie kontaktów, gdyż rząd wprowadził ograniczenia w przemieszczaniu się ludzi, a ponadto wiele osób obawiało się odwiedzać starsze osoby, aby ich nie zarazić, narażając na ryzyko utraty życia.
W sytuacji pandemii i lockdownu usługi informatyczne stały się wręcz niezbędne dla osób z niepełnosprawnościami i różne instytucje starały się wyjść naprzeciw takim potrzebom. Przykładem mogą być działania Fundacji Neuron+, która w ramach III edycji ogólnopolskiej kampanii informacyjno-edukacyjnej STOP Barierom – STOP Covid uruchomiła kilka bardzo przydatnych inicjatyw na rzecz osób z niepełnosprawnością. Fundacja przygotowała m.in. dwie aplikacje mobilne: E-niezbędnik oraz E-wademekum, które zawierają wiele informacji na temat COVID-19 i porad w jaki sposób można uchronić się przed zakażeniem. Oprócz tego aplikacje podają informacje, porady eksperckie dotyczące takich zagadnień jak zatrudnianie OzN (uwarunkowania prawne i finansowe, organizacyjne), opieka medyczna, edukacja. Dodatkowe wsparcie dla osób z niepełnosprawnością, członków ich rodzin, opiekunów, pracodawców i innych zainteresowanych osób stanowi chat bot, czyli wirtualny doradca. Jest on czynny całą dobę, pomaga użytkownikom w szybki i prosty sposób wyszukać interesujące ich treści dotyczące różnych zagadnień życia, funkcjonowania społecznego OzN. Wystarczy, że określimy temat rozmowy, a chat bot przekaże nam wszystkie potrzebne informacje, np. prawne.
Dotychczasowe doświadczenia związane z COVID-19 pokazały, że telefon, smartfon stały się wręcz niezbędnymi narzędziami w codziennym życiu dla osób z niepełnosprawnością, bo pozwalają na utrzymanie w miarę stałego kontaktu z rodziną, lekarzami, terapeutami. Ale część OzN nie może korzystać z normalnych smartfonów z powodu swoich fizycznych ograniczeń i potrzebują specjalnych aparatów. Przykładem mogą być telefony sterowane głosem, których nie trzeba włączać ręką ani wybierać numeru wciskając klawisze. Korzystają z nich niepełnosprawni z ograniczoną możliwością poruszania się, zwłaszcza jeśli dotyczy to rąk. Telefon uruchamia się, wybiera numer rozmówcy i wyłącza głosem, ma też funkcję automatycznej sekretarki. Nowoczesne aparaty są też wyposażone w bluetooth, co umożliwia połączenie telefonu z innymi urządzeniami cyfrowymi. Z kolei dla osób niewidomych lub niedowidzących dedykowane są telefony z programami mówiącymi.
Podobne zalety mają komputery z aplikacjami dla niepełnosprawnych, którzy mogą odczytywać maile, korzystać ze Skype’a, czy pisać teksty nawet jak mają kłopoty z poruszaniem się lub schorzenia ograniczające słuch czy mowę. Co więcej, coraz częściej takie programy można pobrać na komputer za darmo. Dzięki tym i podobnym rozwiązaniom wiele OzN mogło codziennie kontaktować się z rodziną, opiekunami, wolontariuszami, lekarzami czy urzędnikami.
– Pandemia COVID-19 spowodowała, że bez odpowiednich aplikacji, bez nowoczesnych urządzeń, w tym nowych rozwiązań służących wsparciu osób z niepełnosprawnościami, ich opiekunów oraz osób starszych ich codzienne funkcjonowanie było by dużo trudniejsze, a czasami wręcz niemożliwe. Każda nawet najmniejsza tego typu aplikacja stanowi cenną pomoc – mówi prof. Janusz Kocki, przewodniczący Rady Naukowej Fundacji Neuron Plus. Stworzenie tego typu nowych rozwiązań i aplikacji przez Fundację jest nie tylko bardzo dobrym kierunkiem pomocy dla OzN ale również przykładem godnym do naśladowania.
Dla dużej części osób z niepełnosprawnością poważnym problemem okazało się ograniczenie dostępu do lekarzy i świadczeń rehabilitacyjnych. Ale jednocześnie nowe technologie pozwoliły częściowo te problemy złagodzić. Przykładem mogą być usługi telemedycyny, w tym teleporady, a zwłaszcza system e-recept. Dopracowanie teleporad, zwłaszcza wzbogacenie ich o moduł wideo, mogłyby być jeszcze bardziej pomocnym narzędziem w sprawowaniu opieki zdrowotnej nad OzN nawet w sytuacji, gdyby nie dochodziło do kolejnych lockdownów i surowych obostrzeń sanitarnych. Dla dużej części OzN ogromnym wyzwaniem było i jest dotarcie do przychodni, więc kontakt on-line z lekarzem mógłby być dobrym wyjściem.
W czasach pandemii na pracę zdalną przeszła także administracja publiczna, a wiele spraw urzędowych, takich jak złożenie wniosku o wydanie decyzji administracyjnej, zapłacenie podatku od nieruchomości, można było załatwić tylko przez internet lub była to metoda preferowana przez urzędy. Na obsługę on-line klientów w coraz szerszym stopniu przerzucały się też banki i towarzystwa ubezpieczeniowe.
Dużą pomocą dla OzN okazał się rozwój sklepów internetowych. Można było za pomocą kilku kliknięć na ekranie smartfonu lub komputera zamówić książki, e-booki, płyty, czasopisma, ubrania, buty, meble, prezenty czy nawet artykuły spożywcze lub inne produkty pierwszej potrzeby i czekać tylko na wizytę kuriera. Nie dziwiło też to, że również osoby z niepełnosprawnością zaczęły częściej korzystać z możliwości zamawiania jedzenia z dostawą do domu niż przed pandemią. Wystarczyło tylko w tym celu zainstalować na swoim elektronicznym urządzeniu którąś z aplikacji.
Niemniej ważne okazało się to, że przy pomocy nowoczesnych technologii poprawił się dostęp OzN do dóbr kultury. Wiele muzeów i galerii pokazuje od czasu lockdownu swoje zbiory w internecie, w sieci można też obejrzeć spektakle teatralne, koncerty, swoje serwisy rozbudowały platformy filmowe i telewizyjne. Oczywiście, zapewne większość ludzi wróci do tradycyjnego obcowania z kulturą, ale oferta internetowa zapewne zostanie zachowana, przynajmniej w znacznej części. Z korzyścią dla osób z niepełnosprawnościami, które często mają problemy z opuszczeniem domu i korzystaniem z kultury w realu.
III edycja ogólnopolskiej kampanii informacyjno-edukacyjnej STOP Barierom – STOP Covid na rzecz osób z niepełnosprawnością jest realizowana dzięki dofinansowaniu ze środków: Fundacji ORLEN, Fundacji PKO Banku Polskiego, Fundacji KGHM Polska Miedź, Totalizatora Sportowego Sp. z o.o., Fundacji Agencji Rozwoju Przemysłu, Fundacji BGK im. J.K. Steczkowskiego, Fundacji Polskiego Funduszu Rozwoju
Wiele mówi się o dostosowywaniu technologii do indywidualnych potrzeb użytkownika. Rozwój nowoczesnych urządzeń i rozwiązań technologicznych staje się coraz bardziej intensywny a dopasowanie technologii do człowieka jest na coraz wyższym poziomie. Specyficzny rodzaj dostosowania technologii wymusza niepełnosprawność. Dopasowanie do użytkownika z niepełnosprawnością jest możliwe dzięki wyjątkowym pracownikom wspierającym pracę nad zwiększaniem dostępności rozwiązań i urządzeń.
Funkcjonujący w firmie Microsoft, Disability Answer Desk zapewnia wsparcie użytkownikom swoich produktów, których dotknęła niepełnosprawność. Dostosowanie technologii do osoby z niepełnosprawnością wymaga dogłębnego poznania jego potrzeb. Pracownicy znani jako ,,zaufani testerzy” to tysiące osób z niepełnosprawnością, które ukształtowały technologię używaną dziś przez miliony użytkowników. Niepełnosprawność i jej wpływ na sposób użytkowania produktów to ważny aspekt wymagający uwzględnienia przy projektowaniu nowych technologii. Pracownicy z niepełnosprawnością są m.in. pomysłodawcami rozwiązania NarratorHome, które ułatwia korzystanie z czytnika ekranu. Zaufani testerzy pomagają również w rozwijaniu technologii, które już powstały – dostarczając swój głos ulepszają funkcje rozpoznawania mowy i dyktowania wiadomości. Efektywność tego typu rozwiązań mogła być ograniczona przez niepełnosprawność i jej wpływ na emisję głosu.
Zwiększanie dostępności produktów firmy Microsft odbywa się za pomocą trzech programów: The Accessibility User Research Collective (AURC), w którym społeczność może przekazywać uwagi oraz sugestie dotyczące użytkowania produktów do firmy, The Disiability Answer Desk darmowy zespół wsparcia użytkowników z niepełnosprawnością, który rozwiązuje problemy zgłaszane przez niepełnosprawnych przez całą dobę oraz Department of Homeland Security Trusted Tester program, który polega na szkoleniu testerów dostępności oprogramowania.
Wdrożenie systemu programów dedykowanych osobom z niepełnosprawnością pomaga budować zaufanie społeczności oraz jest podstawą zachowania wiarygodności firmy i tworzenia lepszych produktów, dlatego niepełnosprawność nie musi być dłużej ograniczeniem w korzystaniu z nowoczesnych rozwiązań technologicznych.
Intensywny rozwój technologii ujawnił rozwiązania problemów, które były nie do pokonania w przeszłości. Jednym z kierunków rozwoju nowoczesnych rozwiązań są urządzenia oraz mechanizmy dedykowane niepełnosprawnym. Osoby z niepełnosprawnością, które z różnych przyczyn nie są w stanie poruszać się samodzielnie, funkcjonowanie w społeczeństwie bywa niemalże niemożliwe. Brak możliwości poruszania się może odbierać jednostkom możliwości zbudowane przez talenty, kompetencje oraz inteligencję. Rozwijanie rynku urządzeń wykorzystywanych przez osoby z niepełnosprawnością, z zaburzonymi zdolnościami poruszania się może odmienić życie wielu osób.
Jednym z nowych rozwiązań może być zautomatyzowany ,,egzoszkielet”. Korzystający z technologii wspomagającej oraz sztucznej inteligencji, zasilany ,,egzoszkielet” jest zewnętrznym systemem robotycznym, którego celem jest przywrócenie normalnego życia osobom cierpiącym na zaburzenia lokomotoryczne spowodowane urazami kręgosłupa lub udarami. Egzoszkielet wykorzystuje innowacje i technologię, aby umożliwić wykorzystanie każdej nadarzającej się okazji przez osoby z niepełnosprawnością.
GenElek, start-up z siedzibą w New Delhi, opracowuje używany zewnętrznie, robotyczny system wsparcia, który umożliwia osobom cierpiącym na schorzenia neurologiczne takie jak paraliż, udar czy uraz rdzenia kręgowego, lepsze chodzenie lub poruszanie się. Naukowcy pracują nad stworzeniem mechanizmu, dzięki któremu ludzie będą mogli poszerzać swoje możliwości poruszania się. Urządzenie ma za zadanie poprawiać mobilność osoby z niepełnosprawnością i pomagać w naturalnym przywróceniu wzorca chodu, a także pomagać jej w procesie rehabilitacji. Urządzenie jest lekkie i przyjazne dla użytkownika z długą żywotnością baterii oraz szybką reakcją.
Egzoszkielet jest połączeniem biomechaniki, robotyki oraz sztucznej inteligencji. Urządzenie jest jednym z przykładów zindywidualizowanego podejścia w projektowaniu nowych rozwiązań. Szkielet może dostosowywać się do wzorca chodu osoby z niepełnosprawnością, tworząc wsparcie odpowiednie dla każdego użytkownika. Im więcej użytkowania, tym lepiej robot będzie pomagać pacjentowi i określać najlepsze rozwiązania w celu poprawy rehabilitacji. W ten sposób egzoszkielet może pomagać w budowaniu niezależności osób z niepełnosprawnością. Technologia wspomagająca została opracowana przy użyciu rozwiązań opartych na gromadzeniu danych w tzw. chmurze. Dane pacjenta mogą być gromadzone, interpretowane i zapisywane w chmurze, do której dostęp ma ekspert medyczny monitorujący leczenie w czasie rzeczywistym.
Egzoszkielet z napędem może być wsparciem w przezwyciężaniu codziennych trudności i rozszerzać możliwości wszystkich osób cierpiących z powodu paraliżu oraz innych urazów kręgosłupa.
Trudności związane z nagłym przejściem edukacji na tryb zdalny powoli znikają i dla większości uczniów rozpoczęły się wakacje. Czas epidemii i przymusowego wprowadzania zajęć online zweryfikował przygotowanie szkół i uczelni do tej formy edukacji. Ostatnie miesiące ujawniły wiele różnic w dostępie do edukacji online wśród uczniów, a w szczególności w grupie uczniów z niepełnosprawnościami.
Problemów w odtworzeniu zwyczajowych warunków nauczania dla rodziców dzieci z niepełnosprawnością było wiele i nie wszystkie były zależne od dostępu do technologii. Dlatego niektórzy nauczyciele wychodząc naprzeciw potrzebom współczesnej edukacji badają strukturę UDL (z ang. Universal Design for Learning). UDL to nowoczesne podejście do nauczania skoncentrowane na tworzeniu równych szans w edukacji dla wszystkich uczniów. Podstawowe założenie UDL wyklucza istnienie ,,przeciętnego ucznia”. Według tego rozumowania każdy uczeń posiada indywidualny zestaw cech, które mogą się zmieniać i ewoluować. Efektywne nauczanie w domu związane jest z wykorzystaniem wielu cech i pomocy. Niezbędna zdaje się być samodzielność, zdolność organizacji pracy oraz zarządzania sobą w czasie, a także umiejętność oparcia się czynnikom rozpraszającym. Dodatkowo, stosowane często uniwersalne programy nauczania nie angażują wystarczająco uczniów z trudnościami w skupieniu uwagi.
UDL poza standardowymi informacjami oraz zadaniami do samodzielnego wykonania uwzględnia wykorzystanie licznych technik interaktywnych do zwiększenia zaangażowania w naukę. W programach występować mogą filmiki, dyktanda głosowe, infografiki a nawet komiksy. Ten rodzaj nauczania uwzględnia również istnienie narzędzi służących do monitorowania własnych postępów, przystępnego podziału materiałów na mniejsze partie oraz system podpowiedzi głosowych i informacji zwrotnych. W ten sposób uczący się mają możliwość dostępu do informacji i przetwarzania ich w sposób, który im odpowiada.
Jak podkreślają badacze, UDL poprawia jakość nauczania uczniów ze specjalnymi potrzebami oraz niepełnosprawnościami ale jego elastyczność i zdolność adaptacji mogą być przydatne dla każdego.
Zaburzenia mowy oraz zaburzenia motoryczne występujące w konsekwencji np. porażenia mózgowego mogą znacząco utrudniać obsługiwanie urządzeń. Trudności fizyczne często uniemożliwiają używanie myszy komputerowej czy też joysticków, co przyczynia się do wykluczenia osób z niepełnosprawnością z funkcjonowania w coraz bardziej zaawansowanej technologicznie przestrzeni publicznej. Jednym z nowoczesnych rozwiązań wspierających osoby niepełnosprawne jest wykorzystanie sterowanych wzrokiem interfejsów komputerowych.
Sterowany wzorkiem interfejs komputerowy
Indian Institute of Science wychodząc naprzeciw potrzebom osób niepełnosprawnych zaprojektował sterowaną wzorkiem, zautomatyzowaną protezę ręki. Zespół badaczy rozpoczął pracę ze studentami cierpiącymi z powodu zaburzeń mowy i motorycznych w Vidya Sagar. Jak donoszą badacze wielu uczniów z porażeniem mózgowym ma problem ze skupieniem wzorku na jednym punkcie pola widzenia ze względu na niekontrolowane ruchy gałek ocznych, co mogło stanowić znaczne utrudnienie. W celu realizacji projektu budowy protezy badacze wykorzystali algorytmy uczenia maszynowego do analizy transmisji wideo twarzy i ruchu gałek ocznych użytkowników w czasie rzeczywistym dzięki czemu byli w stanie oszacować, gdzie patrzył użytkownik. Urządzenie zostało skonfigurowane z aplikacją rzeczywistości rozszerzonej i może być wykorzystywane do wykonywania prostych czynności.
Ramię robota ma za zadanie pomagać w precyzyjnym podnoszeniu lub upuszczaniu przedmiotów. Korzystanie z urządzenia może wspomagać rehabilitację w zaburzeniach mowy i zaburzeniach motorycznych oraz przyczynić się do większej samodzielności młodych niepełnosprawnych.
Jak podkreślają badacze potencjał urządzeń sterowanych wzorkiem może być wykorzystywany już wśród najmłodszych pomagając w zabawie i manipulacji przedmiotami, ale również u młodych dorosłych umożliwiając m. in. korzystanie z narzędzi do e-learningu.
Dzięki rozwojowi nowoczesnych technologii ograniczenia fizyczne nie będą w przyszłości stanowiły przeszkody w nauce, rozwoju i pracy.
Źródło: https://techxplore.com/news/2020-07-gaze-controlled-robotic-arm-speech-motor.html