Zespół Aspergera to łagodniejsza forma zaburzeń ze spektrum autyzmu. W odróżnieniu od autyzmu nie stwierdza się jednak zaburzenia funkcji poznawczych. Cechą wspólną są nieprawidłowości w zakresie interakcji społecznych oraz wąski obszar zainteresowań chorego. Zaburzeniom może towarzyszyć niepełnosprawność intelektualna (20-50% pacjentów). Obecnie zaburzenia ze spektrum autyzmu należą do chorób nieuleczalnych jednak czasami niezbędne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego.

Zespół Aspergera – przyczyny

Przyczyny Aspergera nie zostały do końca poznane. Najprawdopodobniej na mechanizm rozwoju wpływa wiele czynników, przez co staje się trudniejszy do określenia. Wśród najczęściej omawianych hipotez wymienia się:

• czynniki genetyczne – mutacje w obrębie wielu szlaków biologicznych;
• czynniki psychogenne – doświadczenie silnego lęku, oddzielenie od matki;
• czynniki prenatalne i perinatalne – wiek rodziców, niedotlenienie płodu, palenie papierosów, leki;
• czynniki biologiczne – zakażenia.

Do niedawna spekulowano, że na wystąpienie objawów choroby mogą mieć wpływ szczepionki przeciwko śwince, odrze i różyczce (MMR). Późniejsze badania epidemiologiczne wykluczyły związek pomiędzy szczepieniami a występowaniem autyzmu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że nie ma podstaw aby twierdzić, że szczepionka MMR wywołuje objawy chorób ze spektrum autyzmu.

Objawy zespołu Aspergera

W klasyfikacji ICD-10 zespół Aspergera charakteryzują zaburzenia w trzech bardzo ważnych obszarach. Wyróżnia się tu głównie funkcjonowanie społeczne, zachowania stereotypowe oraz komunikację. Naukowcy zaznaczają jednak, że sylwetki osób z zespołem Aspergera mogą się znamiennie różnić. Kryteria diagnostyczne są nadal udoskonalane. Poniżej wymieniono główne objawy Aspergera:

• zaburzone interakcje społeczne;
• brak umiejętności budowania relacji interpersonalnych;
• problemy z komunikacją werbalną i niewerbalną;
• trudności w rozumieniu zachowań innych ludzi;
• nieadekwatne wyrażanie własnych emocji;
• specyficzne zainteresowania pochłaniające uwagę chorego.

Zespół Aspergera – leczenie

Rozpoznanie zespołu Aspergera zwykle ma miejsce w pierwszych dwóch latach życia dziecka. Z terapeutycznego punktu widzenia ważne jest, aby jak najwcześniej objąć dziecko kompleksową opieką. Leczenie Aspergera polega na terapii behawioralnej, a czasami również leczeniu farmakologicznym. W skład zespołu terapeutycznego powinien wchodzić również logopeda, genetyk oraz terapeuta zajęciowy. Obecnie nie ma substancji leczącej złożone objawy choroby. Leki stosowane w terapii mają na celu zmniejszenie dolegliwości oraz usprawnienie funkcjonowania pacjentów. W terapii farmakologicznej stosowane są arypiprazol i rysperydon. Są to leki z grupy nietypowych neuroleptyków II generacji. Środki te mogą być pomocne w leczeniu drażliwości wywołanej chorobą jednak stosowanie ich może mieć liczne skutki uboczne.

Piśmiennictwo:

Szmania L., Etiologia zaburzeń spektrum autyzmu – przegląd koncepcji. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej 11/2015

Wojciechowska A., Pomiędzy dzieciństwem a dorosłością – o dorastaniu osób z zespołem Aspergera. Studia Edukacyjne nr 25, 2013

Dover C.J., Couteur A.L.: How to diagnose autism. Arch. Dis. Child., 2007; 92: 540–545

Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych ICD-10. Kraków, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, 1994

Namysłowska I.: Rysperydon w leczeniu dzieci i młodzieży. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2007; 7: 6–17

Autyzm to zaburzenie rozwojowe stwierdzane zazwyczaj u dzieci. Przejawia się najczęściej jako grupa zaburzeń w zakresie zachowania. Objawy mogą mieć szerokie spektrum oraz różne nasilenie. Ze względu na różnorodność symptomów do zaburzeń ze spektrum autyzmu zalicza się autyzm, zespół Aspergera, niespecyficzne całościowe zaburzenia oraz dezintegracyjne zaburzenie dziecięce. Zaburzenia ze spektrum autyzmu należą do stosunkowo częstych przypadków. Współczynnik chorobowości dla autyzmu klasycznego wynosi 30/10 000 osób zdrowych. Zaburzenie występuje częściej u chłopców. W ostatnich latach stwierdza się, że chorobowość zwiększyła się jednak prawdopodobnie w wyniku udoskonalenia kryteriów diagnostycznych.

Przyczyny zaburzeń ze spektrum autyzmu

Przyczyny powstawania autyzmu nadal nie są dokładnie poznane. Prawdopodobnie przyczynia się do tego duże zróżnicowanie grupy chorych pod względem objawów. Wśród przyczyn wymienia się czynniki środowiskowe oraz genetyczne. Z autyzmem wiąże się również oddziaływania prenatalne takie jak:

• spożywanie alkoholu przez matkę
• stosowanie kwasu walproinowego przez matkę
• niedoczynność tarczycy
• infekcje wrodzone

Do niedawna przypuszczano, że na rozwój autyzmu mogły mieć wpływ szczepionki skojarzone MMR. Analiza wiarygodnych badań oraz dane epidemiologiczne przyczyniły się jednak do odrzucenia tej tezy. Obecnie autyzm rozpatrywany jest głównie jako zaburzenie neurobiologiczne o podłożu genetycznym. Podkreśla się również fakt oddziaływania czynników środowiskowych. Wśród hipotez dotyczących wpływu środowiska wymienia się związki chemiczne, stres czy duże dawki witaminy D. Hipotezy te wymagają jednak dalszych badań.

Objawy autyzmu

• Trudności w interakcjach społecznych to jeden z najwcześniejszych objawów autyzmu. Często obserwuje się brak wspólnego pola uwagi. Dziecko nie jest zainteresowane przedmiotem uwagi innej osoby ani nie podąża za jej wzrokiem. Zdarza się, że dziecko wielokrotnie przywoływane nie reaguje na swoje imię.
• Zachowania nieadekwatne do sytuacji. Wyraz twarzy dziecka jest niedostosowany do sytuacji. Obserwuje się również brak odwzajemniania uśmiechu na widok innej osoby. Mimika twarzy jest dość uboga a gesty często ograniczają się do potrząsania głową lub kiwania.
• Brak empatii lub nieprawidłowa interpretacja zachowań innych osób. Błędne odczytywanie tonu głosu lub wyrazu twarzy innych osób często jest przyczyną konfliktów w grupie rówieśniczej.
• Zaburzenie aktywności w grupie przejawia się w konfliktach z rówieśnikami. Osoby chore nie wykazują potrzeby dzielenia się z innymi przyjemnościami czy też przedmiotami. Niekiedy upośledzona jest także zdolność do zabawy grupowej. Dziecko z autyzmem preferuje zabawę w samotności.

Leczenie

Leczenie autyzmu powinno mieć charakter interdyscyplinarny. W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki łagodzące stany napięcia nerwowego, leki na bezsenność lub inne w zależności od objawów. Chory powinien również zostać objęty opieką psychologa, a w terapii powinna uczestniczyć cała rodzina.

Piśmiennictwo:

Langauer-Lewowicka H., i wsp. Autyzm – środowiskowe czynniki ryzyka. Medycyna Środowiskowa – environmental Medicine 2016, Vol. 19, no. 2, 19-23

American Psychiatric Association: Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Text Revision, 4th Ed. Washington, DC: American Psychiatric Association, 2000

Turner L.M., Stone W.L., Pozdol S.L., Coonrod E.E.: Follow up of children with autism spectrum disorders from age 2 to age 9. Autism, 2006; 10: 243–265