STOP Barierom – jak zachować się wobec osób z niepełnosprawnością.

Niepełnosprawność to nie jest wybór, lecz sytuacja losowa. Może dotknąć każdego niezależnie od wieku, sprawności fizycznej, zamożności czy sposobu życia. Bywa wrodzona lub nabyta – kiedy się pojawia, szok może być większy niż się z pozoru wydaje. Dlatego warto żeby społeczeństwo oswoiło się z tym problemem i nie udawało, że go nie ma. Jest on aktualny, bo często dotyczy braku wyobraźni – zwykłych osób jak i pracowników instytucji państwowych czy sektora prywatnego. To wyobraźnia, można powiedzieć,  najbardziej odpowiada za savoir vivre wobec takich ludzi.

Tylko z pozoru wiadomo jak się zachować wobec osób z niepełnosprawnością. Jeszcze trudniej jest z rozpoznawaniem niepełnosprawności ukrytej. Ludzie mający problemy ze wzrokiem, słuchem, mową, oddychaniem, poruszaniem się lub z niepełnosprawnością intelektualną, wymagają wyobraźni większej niż pełnosprawne osoby, ponieważ mogą niejako prowokować chęć pomocy. A warto pamiętać, że nie zawsze jej potrzebują – w dodatku tej udzielanej z protekcjonalną opiekuńczością.

Często w obecności osób z niepełnosprawnością czujemy się niezręcznie, jesteśmy skrępowani. Niepotrzebnie, ponieważ wystarczy mieć na uwadze kilka podstawowych zasad, które pozytywnie wpłyną na wzajemne relacje i ułatwią kontakt. Jak wskazuje prof. Jacek Dąbała, członek Rady Naukowej Fundacji Neuron Plus – Zawsze warto zapytać czy dana osoba potrzebuje naszej pomocy. Wyobraźnia podpowiada, że dotykanie jej może zostać źle przyjęte. Nie dotykajmy zatem wózka inwalidzkiego i laski, nie głaszczmy psa przewodnika, bez wcześniejszej zgody osoby z niepełnosprawnością. Wszystko to stanowi jej osobistą strefę. W złym tonie widziane jest również mówienie tylko do osoby towarzyszącej, zakładając, że jest ona opiekunem. Pamiętajmy więc o tym, by zawsze zwracać się bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością i rozmawiać z nią jak z każdym innym rozmówcą – bez wypytywania o szczegóły schorzenia. – podkreśla przedstawiciel Fundacji.

Ważne też żeby posługiwać się określeniem ,,osoba z niepełnosprawnością’’ zamiast ,,niepełnosprawny’’ oraz nie używać krzywdzących i negatywnych sformułowań typu ,,sprawny inaczej’’, ,,upośledzony’’ czy kaleka’’. Te kilka drobnych wskazówek w parze z dobrymi chęciami sprawią, że komunikacja stanie bardziej przyjemna i prosta. Bądźmy otwarci na ludzi – nie oceniajmy i unikajmy stereotypów. Pamiętajmy również, że choć prawne orzeczenie o niepełnosprawności posiada nieduża liczba społeczeństwa, z problemami zdrowotnymi boryka się coraz więcej osób – zarówno w wyniku chorób cywilizacyjnych jak i starzenia się organizmu.

Obok właściwych zachowań względem osób z niepełnosprawnością, bardzo ważną kwestią jest również umożliwienie takim osobom dostania się do miejsc, gdzie chciałyby się znaleźć, np. urzędów, biur, uczelni, sklepów, centrów rozrywki czy domów. Osoba na wózku musi mieć taką możliwość bez czekania na pomoc. Dają ją choćby podjazdy czy poręcze. Osoby niedowidzące lub niewidome powinny natomiast możliwie często napotykać wsparcie w postaci specjalnych oznaczeń fizycznych np. na chodnikach oraz sygnałów dźwiękowych, jak ma to miejsce na dostosowanych przejściach.

Na konieczność dostępności usług dla osób z niepełnosprawnością zwraca uwagę Martyna Pakuła z Biura Jakości Sprzedaży w PKO Banku Polskim – PKO Bank Polski chce być bankiem uniwersalnym w którym każdy klient będzie czuł się bezpiecznie i komfortowo. Dążymy do zapewnienia wszystkim klientom bez względu na rodzaj niepełnosprawności, równych możliwości obsługi. Modernizując nasze placówki, zwracamy uwagę na ich dostępność architektoniczną, udostępniamy liczne ,,mówiące’’ bankomaty dla osób niewidomych, a od 2019 roku wdrożyliśmy też we wszystkich naszych placówkach tłumacza polskiego języka migowego on-line, aby wesprzeć w kontaktach z bankiem klientów Głuchych – mówi przedstawicielka banku.

Myślenie przyjazne i życzliwe jest tu kluczem do ułatwień. Zawsze jest czas, aby wyobrazić sobie, co można w przestrzeni publicznej wykonać, żeby osoby z niepełnosprawnością mogły funkcjonować na takich samych zasadach, co osoby pełnosprawne. Być może standardem w pracy każdego pracownika, czy to instytucji państwowej lub prywatnej, powinno być raz w roku wskazywanie niezbędnych działań naprawczych. Komunikowanie i wysłuchiwanie potrzeb staje się dziś priorytetem w tej niezwykle ważnej i delikatnej sprawie.

Zdaniem prof. Jacka Dąbały – Należy uczyć wszystkich zwracania uwagi na takich ludzi i pomocy. To powinien być odruch każdego człowieka, tego trzeba wymagać od dziecka również w domach. Podobnie powinno się edukować w szkołach, kościołach i instytucjach państwowych, ale nie tylko, jak należy rozpoznawać i zachowywać się wobec osób chociażby upośledzonych intelektualnie, bardzo niskich, chorych na padaczkę czy przebywających w towarzystwie zwierzęcia. Problem dostrzegania, widzenia świata obok, odpowiednio wcześnie zasygnalizowany, może pomóc wychować kolejne pokolenia uwrażliwione na osoby z niepełnosprawnością.

Z początkiem maja wystartowała ogólnopolska kampania informacyjno-edukacyjna na rzecz dostępności usług dla osób z niepełnosprawnością. Celem akcji STOP Barierom, realizowanej przez Fundację Neuron Plus jest informacja oraz edukacja osób niepełnosprawnych o możliwości i dostępności usług oferowanych przez instytucje państwowe i firmy prywatne. Założeniem projektu jest również aktywizacja wskazanych osób do pełnoprawnego funkcjonowania w przestrzeni publicznej, społecznej i komercyjnej. Kampania STOP Barierom potrwa do końca grudnia 2019 roku.

Jacek Dąbała jest specjalistą ds. mediów, komunikowania, literatury i filmu, byłym dziennikarzem radiowo-telewizyjnym, profesorem zwyczajnym, kierownikiem Katedry Warsztatu Medialnego i Aksjologii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.